بالا و پایین رفتن و تغییر وزن بدن چیز عجیبی نیست و برای خیلی‌ها رخ می‌دهد. وزن بدن هر از گاهی در نوسان است و این کاملا طبیعی است. شما به جای اهمیت دادن به عدد روی ترازو باید بیشتر به احساسی که دارید توجه کنید. به معنای دیگر، اگر پرانرژی، شاداب و سالم باشید دیگر اهمیتی ندارد گاهی اوقات وزنتان تغییر کند و بالا یا پایین برود.
شما به جای تمرکز روی وزن بدنتان باید به دنبال نشانه‌های دیگری باشید که از وضعیت سلامتی‌تان خبر می‌دهند. اگر لباس‌هایتان برایتان گشاد یا تنگ شده‌اند، اگر سطح انرژی‌تان کاهش یافته یا اگر نمی‌توانید مانند گذشته فعالیت کنید و برخی تمرین‌ها را انجام دهید باید نگران شوید و مشکل را ریشه‌یابی کنید. پس این نوع تغییرات هستند که اهمیت دارند، نه عدد روی ترازو.
با وجود این، خیلی‌ها ممکن است ناگهانی بدون آنکه متوجه شوند وزن اضافه کنند. دانستن دلایل این رویداد می‌تواند کمکتان کند بهتر وزن خود را مدیریت و سلامتی‌تان را حفظ کنید. دلایل گوناگونی از جمله مشکلات فیزیکی و روانی می‌توانند منجر به تغییر وزن شوند که در نوشته‌ی امروز می‌خواهیم آن‌ها را بررسی کنیم.
در ادامه ۹ عامل تأثیرگذار روی تغییر وزن را آورده‌ایم که می‌توانند علت بالا و پایین رفتن وزن شما را مشخص کنند. اگر به‌تازگی وزنتان اضافه شده و نمی‌دانید علت آن چیست، با ما همراه باشید تا این مشکل را بررسی و ریشه‌یابی کنیم. این ۹ عامل از مهم‌ترین دلایل افزایش وزن تصادفی به شمار می‌روند که برای هر کدام راهکارهای مؤثری هم معرفی خواهیم کرد.
۱. التهاب
التهاب تأثیر زیادی روی سلامتی می‌گذارد و نام آن در بیشتر نوشته‌های مرتبط با سلامت شنیده می‌شود. بدن به دو شکل ملتهب می‌شود؛ یکی التهاب مزمن است و زمانی به وجود می‌آید که مواد خارجی اضافی مانند سموم و سلول‌های چربی در بدن جمع می‌شوند، دیگری هم التهاب حاد است که به شرایط بدن پس از آسیب و ضربه‌های ناگهانی و تلاش برای بهبودی و ترمیم اشاره دارد.
بدن برای مقابله با التهاب واکنش‌های ایمنی نشان می‌دهد و از گلبول‌های سفید کمک می‌گیرد. این واکنش در نهایت منجر به تورم می‌شود. در حقیقت بدن با این واکنش می‌خواهد به شما بفهماند که به کمک نیازمند است.
یک پژوهش در سال ۲۰۱۹ نشان داده التهاب مزمن ارتباط مستقیمی با تغییر وزن و چاقی دارد. با توجه به این پژوهش، تغییرات متابولیک می‌توانند منجر به شکل‌گیری التهاب شوند و هرچه بدن بیشتر ملتهب باشد، مدیریت وزن یا کاهش آن دشوارتر می‌شود.
دلایل زیادی منجر به شکل‌گیری التهاب می‌شوند که یکی از آن‌ها مصرف غذاهای ناسالم است. غذاهای ناسالم می‌توانند سطح قند را در بدن افزایش دهند و بدنتان را شوکه کنند. این وضعیت با افزایش التهاب و وزن بدن همراه است. در صورتی که به شکر و غذاهای فرآوری‌شده عادت نداشته باشید، شوکه شدن بدن و بالا رفتن سطح التهاب شدیدتر هم می‌شود.
راه‌حل: بهترین کار این است که روز خود را با مصرف یک اسموتی سبزیجات و میوه آغاز کنید. اضافه کردن اسموتی‌های تازه به برنامه‌ی غذایی‌تان فواید زیادی خواهد داشت. برای نمونه، جلوی پرخوری و میل به هله هوله را می‌گیرد و کمکتان می‌کند انتخاب‌های غذایی بهتری در طول روز داشته باشید. جدا از این، خیلی از میوه‌ها و سبزیجات برای سم‌زدایی بدن مفید هستند و به از بین بردن التهاب کمک می‌کنند.
یکی از بهترین اسموتی‌های سم‌زدا ترکیب آناناس، اسفناج، سیب و آب نارگیل است. شما همچنین می‌توانید خوردنی‌های سالم و مقوی دیگری از جمله کاکائو، ماکا، زردچوبه و بذر کتان را مصرف کنید که برای رفع التهاب عالی هستند.
- ۲۰ ماده‌ی غذایی ضدالتهاب برای مبارزه با اضافه وزن و انواع بیماری‌ها
۲. پرخوری احساسی
احساسات تأثیر زیادی روی اشتها و غذا خوردن می‌گذارند. بسیاری از مردم زمانی که احساس شادی یا غم می‌کنند به سراغ غذا خوردن می‌روند و این موضوع هم با تغییر وزن و چاقی همراه است.
شاد بودن می‌تواند جلوی تشخیص پرخوری را بگیرد و اجازه ندهد متوجه زیاده‌روی خود شوید. به همین دلیل خیلی‌ها ممکن است در عید، عروسی، جشن تولد و غیره پرخوری کرده و کالری زیادی وارد بدنشان کنند. مشکل اینجا است که بیشتر غذاهایی که در این مواقع می‌خورید ناسالم و پرکالری هستند و حسابی چاقتان می‌کنند.
افزون بر احساس شادی، احساس غم و ناراحتی هم می‌تواند پرخوری احساسی را در پی داشته باشد. احتمالا برای خودتان هم پیش آمده یا افرادی را دیده‌اید که هنگام غمگین بودن حجم غذای زیادی می‌خورند و با پرخوری کردن تلاش می‌کنند ناراحتی‌شان را از یاد ببرند. بیشتر غذاهایی هم که می‌خورند فرآوری‌شده، فست‌فود و سایر هله هوله‌ها هستند. این وضعیت با افزایش کالری دریافتی و چاق شدن همراه است و سلامتی‌تان را به‌شدت به خطر می‌اندازد.
راه‌حل: شما باید تا جای ممکن غذاهای سالم و کامل بخورید تا جلوی اشتهایتان را بگیرید. انواع پروتئین و چربی‌های سالم می‌توانند احساس سیری بیشتری به شما بدهند و نگذارند پرخوری کنید. جدا از این، باید احساسات خود را هم مهار کنید و با کمک غذای سالم، خواب کافی و ورزش کردن سلامت روانتان را بهبود ببخشید.
شما همچنین می‌توانید با یک پزشک مشورت کنید و به سراغ برخی مکمل‌ها بروید که سلامت روده و دستگاه گوارش شما را بهبود می‌بخشند و باعث می‌شوند احساس بهتری داشته باشید. افزون بر این، باید آب کافی هم بنوشید و بدنتان را سیراب نگه دارید.
- خوردن احساسی چیست و چگونه بر آن غلبه کنیم؟
۳. اختلال عاطفی فصلی
اختلال عاطفی فصلی (SAD) می‌تواند یکی دیگر از دلایل تغییر وزن ناگهانی و تصادفی به شمار برود. این اختلال به‌عنوان افسردگی تابستانی یا زمستانی هم شناخته می‌شود. افرادی که در طول سال شرایط روانی متعادلی دارند ممکن است در تابستان یا زمستان افسرده شده و با نشانه‌هایی از جمله کاهش انرژی، خواب زیاد، پرخوری و چاقی، میل شدید به شیرینی و کربوهیدرات و همچنین گوشه‌گیر شدن روبه‌رو شوند.
عدم دریافت کافی نور خورشید در زمستان تأثیر منفی زیادی روی سلامت روان می‌گذارد و افسردگی و اضطراب را به دنبال دارد. در این شرایط دلتان می‌خواهد قند و کربوهیدرات بیشتری مصرف کنید تا ترشح هورمون سروتونین افزایش پیدا کند و احساس بهتری داشته باشید. این وضعیت هم قطعا با بالا رفتن کالری مصرفی و افزایش وزن همراه خواهد بود. به طور کلی، هر نوع افسردگی ممکن است روی سلامت و غذا خوردن شما تأثیر بگذارد، ولی افسردگی فصلی تأثیر متفاوتی دارد و باعث می‌شود در مصرف غذاهای ناسالم زیاده‌روی کنید و وزنتان را افزایش دهید.
راه‌حل: یکی از بهترین راهکارها برای مقابله با اختلال عاطفی فصلی این است که در معرض نور خوشید قرار گرفته یا از نوردرمانی کمک بگیرید. شما باید با پزشک متخصص مشورت کنید و ببینید استفاده از نوردرمانی با نور روشن برایتان مناسب است یا نه. همچنین ممکن است پزشک به شما پیشنهاد کند از داروهای ضدافسردگی استفاده کنید.
- ۱۸ مواد غذایی که به درمان اختلال عاطفی فصلی کمک می‌کند
۴. پرخوری اجتماعی
مانند پرخوری احساسی، پرخوری اجتماعی هم یکی دیگر از دلایل تغییر وزن است. زمانی که با دوستان و آشنایان وقت بگذرانید و برای شام بیرون بروید، به احتمال زیاد غذاهای ناسالم و حجم بالایی از آن‌ها را مصرف خواهید کرد.
دورهمی‌ها و وقت گذراندن پیش مردم معمولا با مصرف نوشیدنی‌های شیرین، فست‌فود و غذاهای چرب همراه است. خیلی‌ها در این مواقع پرخوری می‌کنند و با این حرف که «یه شب هزار شب نمی‌شه» سلامتی خودشان را به خطر می‌اندازند.
راه‌حل: تلاش کنید قرارهای کاری خود را در رستوران و کافه‌ها تنظیم نکنید و پیش از بیرون رفتن با دوستانتان هم در خانه غذاهای سالم و مقوی بخورید و شکمتان را سیر کنید.
۵. چرخه‌ی استرس و پرخوری
مشکلاتِ روابط دوستانه، خانوادگی یا عاطفی و همچنین استرس‌های شغلی و درسی می‌توانند روی سلامت روان شما تأثیر منفی بگذارند. این وضعیت در صورتی که همیشه غذا در دسترس باشد منجر به پرخوری و تغییر وزن خواهد شد.
خیلی‌ها زمانی که با این استرس‌های عاطفی و کاری مواجه می‌شوند ممکن است به سراغ غذاهای آماده، پرچرب یا شیرین و همچنین نوشیدنی‌های ناسالم بروند. زندگی دانشجویی هم، که اجازه‌ی غذا خوردن سالم به دانشجوها نمی‌دهد، با مصرف غذاهای ناسالم همراه است و این موضوع به‌تنهایی روی سطح استرس و تغییر وزن تأثیر می‌گذارد، چه برسد اگر بخواهیم استرس‌های ناشی از درس خواندن و روابط عاطفی آسیب‌زننده را هم در نظر بگیریم.
در این میان، همچنین داشتن دوستان و نزدیکانی که انتخاب‌های غذایی سالمی ندارند می‌تواند روی شما تأثیر بگذارد و برنامه‌ی غذایی‌تان را به هم بریزد. بنابراین، در این شرایط چرخه‌ی ناسالم استرس و پرخوری شکل می‌گیرد، وزنتان افزایش پیدا می‌کند و سلامتی‌تان به خطر می‌افتد.
راه‌حل: شما در ابتدا باید سطح استرس خود را کنترل کنید و با تغییر سبک زندگی‌تان جلوی استرس‌های شغلی، تحصیلی، عاطفی و… را بگیرید. سپس احساسات خود را زیر نظر بگیرید و ببینید چه چیزهایی باعث می‌شوند رفتارهای ناسالم مانند پرخوری را دنبال کنید. با شناخت این عوامل می‌توانید انتخاب‌های آگاهانه‌تری داشته باشید و پرخوری‌های احساسی یا عصبی را کاهش دهید.
۶. خواب ناکافی و نامناسب
یکی از مهم‌ترین دلایلی که بیشتر مردم به طور ناگهانی و تصادفی وزن اضافه می‌کنند این است که شب‌ها خواب کافی و باکیفیت ندارند. بیشتر پژوهش‌ها نشان می‌دهند کمبود خواب با تغییر وزن و چاقی همراه است و روی سوخت‌وساز بدن و ذخیره‌سازی چربی تأثیر منفی می‌گذارد.
شاید اینطور به نظر برسد که گهگاهی کم‌خوابی و شب‌زنده‌داری نمی‌تواند آسیب زیادی به سلامتی‌تان بزند، به‌ویژه اگر امتحان داشته باشید یا به دلیل سفر و پروژه‌های کاری خوابتان به هم بریزد. ولی خواب ناکافی با تأثیری که روی هورمون‌های تنظیم‌کننده‌ی گرسنگی می‌گذارد باعث می‌شود همیشه احساس گرسنگی کرده و پرخوری کنید.
خواب کافی نقش بزرگی در مهار کردن اشتها دارد. خواب می‌تواند به تنظیم گرلین کمک کند؛ یک هورمون که روی تحریک اشتها تأثیر می‌گذارد. کمبود خواب منجر به افزایش سطح گرلین می‌شود و به همین دلیل است که در صورت عدم استراحت و خواب کافی احساس گرسنگی شدید خواهید کرد. افزون بر این، خواب کافی سطح لپتین را هم تنظیم می‌کند. این هورمون روی احساس سیری تأثیر می‌گذارد و آن را افزایش می‌دهد تا اشتهای خود را مهار کنید.
جدا از این، کم‌خوابی با بالا رفتن سطح هورمون کورتیزول همراه است و استرس و التهاب بدن را افزایش می‌دهد. این شرایط هم قطعا منجر پرخوری و تغییر وزن می‌شود.
راه‌حل: شما باید برنامه‌ی خواب خود را بازتنظیم کنید تا شب‌ها دست‌کم ۷ تا ۸ ساعت خواب باکیفیت داشته باشید. برای دست‌کم یک هفته خوابتان را در اولویت بگذارید و به اندازه‌ی کافی استراحت کنید تا بدنتان تنظیم شود. به احتمال زیاد تغییراتی را مشاهده خواهید کرد و وزنتان متعادل خواهد شد. اگر هم تغییری احساس نکردید باید از سایر روش‌ها استفاده کنید و همچنین مشکلتان را با یک پزشک متخصص در میان بگذارید.
۷. عدم تعادل هورمونی
یکی دیگر از رایج‌ترین دلایل تغییر وزن ناگهانی که خیلی‌ها را با چاقی روبه‌رو می‌کند عدم تعادل هورمونی است. فعالیت دستگاه گوارش و هورمون‌های بدن تأثیر زیادی روی سلامتی می‌گذارد؛ بنابراین، اگر می‌خواهید زندگی سالم‌تری داشته باشید باید حسابی حواستان به تنظیم هورمون‌ها باشد.
عدم تعادل هورمونی به دلایل گوناگون از جمله کمبود خواب، استرس، بیماری، عوارض جانبی مصرف دارو، مشکلات تیروئید و همچنین انواع مشکلات زنانه و بارداری رخ می‌دهد. در صورتی که هورمون‌های بدن تنظیم نباشند ممکن است پرخوری کنید و سوخت‌وساز بدنتان به هم بریزد. این وضعیت با ذخیره‌سازی چربی همراه است و کار بدنتان را برای سوزاندن سلول‌های چربی دشوار می‌کند.
راه‌حل: شما ابتدا باید به یک پزشک مراجعه کنید و آزمایش خون بدهید تا از وضعیت هورمون‌های بدنتان آگاه شوید. در صورتی که سطح هورمون‌هایتان تنظیم نباشد به‌آسانی می‌توانید با رژیم غذایی و برخی مکمل‌ها این مشکل را برطرف کنید. انواع غذاهای کامل و سالم مانند سبزیجات، میوه‌ها، گوشت سفید و قرمز، چربی‌های سالم و روغن‌ها، مغزها و همچنین دانه‌های مغذی به بهبود هورمون‌ها کمک می‌کنند. جدا از مصرف غذاهای سالم باید دور غذاهای حاضری، پرچرب، شیرین یا فرآوری‌شده را هم خط بکشید. برای مصرف مکمل هم باید با پزشک مشورت کنید و دیدگاه او را جویا شوید.
مشاهده همه
سخن پایانی
تغییر وزن و چاق شدن معمولا ناشی از فعالیت بدنی کم و زیاده‌روی در غذا خوردن است. شما به دلایل گوناگون ممکن است پرخوری کنید و سلامتی‌تان را به خطر بیندازید. با در نظر داشتن دلایلی که بررسی کردیم باید تلاش کنید جلوی پرخوری را بگیرید و وزنتان را مدیریت کنید. بنابراین، تا جای ممکن غذاهای مقوی و سالم و سرشار از پروتئین و چربی‌های سالم بخورید، حتما ورزش کنید و بدنتان را فعال نگه دارید و همچنین شب‌ها هم خواب کافی و باکیفیت داشته باشید.
منبع: Byrdie